«Εκεί που κρεμούσαν οι καπεταναίοι τα άρματα κρεμούν οι γύφτοι τα νταούλια», μας λέει ο Ηρακλής Ευγενίδης για την εφημερίδα των Σερρών “ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΗΣ“.
Με την ευκαιρία των εορτασμών για τα 200 χρόνια από το 1821 θα είναι μια καλή περίπτωση να κοιτάξουμε την ιστορία και από κάποιες άλλες πλευρές, που τις κρατάμε αθέατες.
Δεν πέρασαν όλα αυτά τα χρόνια μόνον με πράξεις δόξας, θάρρους, εντιμότητας και εθνικής ανάτασης.
Υπήρξαν και περίοδοι ντροπής, προδοσίας, δειλίας και προδοτικής αναβλητικότητας.
Γνώμονας των εορταστικών εκδηλώσεων της επετείου δεν θα πρέπει να είναι άλλος από την παρακαταθήκη που άφησε στο έθνος ο Διονύσιος Σολωμός:
«Εθνικόν είναι το αληθές».
Σε κάθε περίπτωση οι εορτασμοί πρέπει να μείνουν μακριά από το εθνικό – λαϊκίστικο κιτς, σαν αυτό που ζήσαμε πριν από μερικά χρόνια στην Πλατεία Συντάγματος.
Πρέπει, αντίθετα, να γίνουν σε γόνιμο έδαφος για εθνική ανάταση και για την καλλιέργεια της αυτογνωσίας.
Αν έχει νόημα ένας εορτασμός, είναι για να διδαχθούμε από τα επιτεύγματα, αλλά κυρίως να αποφύγουμε τα εγκληματικά λάθη.
Τα μαθήματα ιστορίας είναι από μόνα τους συναρπαστικά και πολύτιμα, ιδιαίτερα όταν φωτίζουν αθέατες πλευρές, διαλύουν κλισέ, και ανατρέπουν μύθους.
Ο σοφός ελληνιστής Ρόντερικ Μπήτον (που παρασημοφορήθηκε πρόσφατα από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας) καθηγητής της έδρας Κοραή, γνωρίζει καλύτερα τους Έλληνες, όταν ρωτήθηκε, για την επέτειο του 1821 απάντησε ως εξής:
«Θα περιοριστείτε σε μια αναπαραγωγή των γνωστών και τετριμμένων πεποιθήσεων ή θα προχωρήσετε σε μια γενναία, ουσιαστική επαναθεώρηση των γεγονότων και της πρόσληψής τους- της ιστορίας σας γενικότερα.
Είναι ευκαιρία, ύστερα από το πρόσφατο δράμα της κρίσης να επανεκτιμήσετε τα αίτια της Επανάστασης, την εξέλιξή της και τα αποτελέσματά της.
Άλλωστε η Ελλάδα των δανείων και των χρεών είναι εκείνη που ξεφύτρωσε από την Επανάσταση.
Θα το κάνετε λοιπόν ή θα προτιμήσετε να ζείτε με τους μύθους σας. Δεν θα είναι εύκολη η απόφαση.
Οι άνθρωποι δεν ζουν χωρίς μύθους και η μυθολογία είναι δική σας εφεύρεση, σεις την κληροδοτήσατε στην ανθρωπότητα» («ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», 8-9-19 και «ΒΗΜΑ» 15-9-19).
Εδώ ο Ρόντερικ Μπήτον ανέδειξε ένα δίλημμα:
Συχνά και από πολλούς έχει υποστηριχθεί ότι οι ιστορικές αφηγήσεις εμπεριέχουν μύθους. Αυτό είναι αυτονόητο και κατανοητό, επειδή τα κοσμογονικά γεγονότα εξάπτουν την φαντασία των ανθρώπων.
Η Επανάσταση του 21 βρίθει μύθων πολλών σχετικά με κάποια πρόσωπα και γεγονότα.
Η 25η Μαρτίου π.χ. είναι η πραγματική αφετηρία της Επανάστασης.
Οι ιστορικοί, εδώ και καιρό, λένε όλοι όχι.
Όλο το Μάρτιο γίνονταν εξεγέρσεις σε διάφορα σημεία της Πελοποννήσου, αλλά και της Στερεάς Ελλάδας.
Και σήμερα ακόμη σε πολλές περιοχές της Πελοποννήσου γιορτάζεται η Επανάσταση σε διαφορετικές ημερομηνίες ( στην Καλαμάτα π.χ. στις 23 Μαρτίου).
Ο ιστορικός Σπυρίδων μας πληροφορεί ότι ο Παλαιών Πατρών Γερμανός βρισκόταν στην Πάτρα και ότι «διέταξε και έστησαν σταυρόν».
Αλλά ακόμη και στα «Απομνημονεύματά» του δεν κάνει καμιά αναφορά ο Π.Π. Γερμανός ότι την 25η Μαρτίου βρισκόταν στην Αγία Λαύρα, όπου ευλόγησε τα όπλα και ύψωσε το λάβαρο της Επανάστασης.
Αν ήταν, δεν θα το έγραφε;
Η επιλογή της ημερομηνίας αυτής (25 Μαρτίου) έγινε για τον προφανή λόγο της σύνδεσής της με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου.
Προκειμένου να συνδεθεί η Εκκλησία με το Έθνος «κατασκευάστηκε» ένας από τους πιο ανθεκτικούς μύθους, αυτός του Π. Π. Γερμανού!
Πολύς λόγος έγινε και για το «Κρυφό Σχολειό».
Ήταν περίπου η ίδια εποχή που εμφανίστηκε ο πίνακας του Γύζη (1866) «το Κρυφό Σχολειό» και αυτό, λένε ότι έδωσε έδαφος για να δημιουργηθεί ο μύθος αυτός.
Ο ιστορικοί έχουν αποφανθεί ότι το «κρυφό σχολειό» αποτελεί «ιστορικό μύθο».
Δεν υπάρχει ούτε μια μαρτυρία που να λέει ότι εμποδιζόταν η διδασκαλία των Ελληνικών.
Σε όλες τις μεγάλες πόλεις υπήρχαν και λειτουργούσαν κανονικά τα σχολεία. Όλοι οι σύγχρονοι ιστορικοί δεν δέχονται την ύπαρξη «κρυφού σχολειού».
Ο Σπυρίδων Τρικούπης το χαρακτηρίζει «μέγα ψεύδος», ο Φιλήμων το θεωρεί «παχυλό ψεύδος» και ο ιστορικός Fmbey αποφαίνεται ότι «αυτό δεν ανταποκρίνεται στην αλήθεια».
Δεν θα πρέπει όμως εδώ να αναγάγουμε το «κρυφό σχολειό» σε ένα κύριο θέμα αντιπαράθεσης.
Ακόμη και μύθος να είναι, ως μια λειτουργική και ωφέλιμη αφήγηση θα πρέπει να υπάρξει.
Γιατί «ο μύθος του ενός είναι αλήθεια του άλλου και τούμπαλιν».
Το θέμα όμως σήμερα είναι άλλο.
Τι γιορτάζουμε σήμερα;
Αλήθεια, θα γιορτάσουμε με τόση επισημότητα αφού και τα νομίσματα του αγώνα ακόμη, έγιναν συλλογική επένδυση;
Είμαστε έτοιμοι και ενημερωμένοι να αντιμετωπίσουμε με συνείδηση και ευθύνη το μάθημα της ιστορίας της Επανάστασης του 1821, αρνητικό κυρίως, και θετικό;
Θα θυμηθούμε, τάχα, ότι το Πατριαρχείο αναθεμάτισε τον Αδαμάντιο Κοραή και καταδίκασε από άμβωνος τον Αλέξανδρο Υψηλάντη με τον Ιερό Λόχο;
Θα αναφερθούμε στο πως επίσης έμεινε με λίγους πιστούς ο Ανδρούτσος στο Χάνι της Γραβιάς και πως ο συναγωνιστής Γκούρας τον πέταξε από την Ακρόπολη για να εισπράξει γαλόνια που εξόντωσε τον «προδότη»;
Θα μιλήσουμε σταράτα για την θυσία του Αθανάσιου Διάκου, ότι τον εγκατέλειψαν οι σύντροφοι Διοβουνιώτης και Λεπενιώτης;
Θα μιλήσουμε για την εγκατάλειψη του Παπαφλέσσα και των λίγων πιστών στο έλεος του Αιγυπτιακού στρατού στο Μανιάκι;
Ή θα μείνουμε μόνο στο «φίλημα» του Ιμπραήμ που αναγνωρίζοντας τον ηρωισμό του Παπαφλέσσα, γελοιοποίησε τους συναγωνιστές του που τον εγκατέλειψαν;
Θα θυμηθούμε τους συναγωνιστές του Κολοκοτρώνη που τον φυλάκισαν γιατί ήταν «προδότης»;
Θα θυμήσουμε στο Έθνος την προδοτική φωνή από το πλήθος των Μεσολογγιτών που την καίρια στιγμή της Εξόδου φώναξε:
«Πίσω ωρέ!!!”
Θα θυμηθούμε, αν το ξεχάσαμε, πως ο Καραϊσκάκης στο Φάληρο, αυτός ο μοναχικός λύκος, δολοφονήθηκε νύχτα από κάποιο δόλιο χέρι που ανήκε στ’ ασκέρι του;
Θα διδάξουμε στη νεολαία μας στο σχολείο πως, όπως συμβαίνει σχεδόν στερεότυπα στην πολιτική μας ζωή, σε καίριες στιγμές, ακόμη και έσχατου ειδικού κινδύνου, χωριζόμαστε σε δύο εχθρικά στρατόπεδα και παλεύουμε να βγάλουμε ο ένας το μάτι του άλλους Στρατιωτικοί εναντίον πολιτικών, γηγενείς εναντίον φραγκοσπουδαγμένων, δημοκράτες εναντίον βασιλοφρόνων;
Σκεφτείτε πως όταν ψηφίστηκε ένα Σύνταγμα, που οι ειδικοί δηλώνουν πως ήταν και από τα πλέον προοδευτικά της Ευρώπης, οι εξουσίες που ακολούθησαν δεν το εφάρμοσαν ποτέ;
Σκεφτείτε πως, επειδή δεν τα «βρίσκανε» αντίπαλες πολιτικές – στρατιωτικές εξουσίες κατέφυγαν στη λύση να έχουν δερβέναγα έναν έφηβο ξένο βασιλιά.
Τον Όθωνα!!
Ο ήρωας Μιαούλης λ.χ. κατέκαψε τον ελληνικό στόλο στον Πόρο και έπιασε αιχμάλωτο τον μπουρλοτιέρη Κανάρη που, σαν αξιωματούχος της κυβέρνησης του Καποδίστρια, δεν συμφωνούσε με τις απαιτήσεις των Υδραίων και ιδίως του Κουντουριώτη.
Οι εμφύλιοι υπαρχηγοί που για τα οφίκια και μόνο (ίσως και για κάποια γρόσια) οδηγούσαν σε αδελφοκτόνες αιματοχυσίες.
Ο Καποδίστριας δολοφονήθηκε γιατί αρνήθηκε να δώσει τον τουρκικό τίτλο του «Μπέη της Μάνης» στον Μαυρομιχάλη.
Οι καπεταναίοι της Στερεάς λ.χ. ανταγωνίζονταν για τα «καπάκια» (φεουδαρχικά τιμάρια) που εξασφάλιζαν από τους Τούρκους επικυριάρχους.
Κι άλλαζαν αφεντικά κι αφοσίωση κατά πως βόλευε κάθε φορά τα συμφέροντά τους.
Ο μεγάλος ποιητής Ανδρέας Κάλβος όταν ξέσπασε η Επανάσταση βρισκόταν στην Ευρώπη.
Πήρε το πρώτο πλοίο και ήρθε στην Ελλάδα να πολεμήσει τον εχθρό. Βρήκε τη χώρα του να σπαράζεται από εμφύλιες έριδες και ξαναγύρισε στην Αγγλία.
Ο Διονύσιος Σολωμός απευθυνόμενος στους Έλληνες έγραψε: «Προσοχή!
Μην ειπούν στο λογισμό τους τα ξένα έθνη αληθινά.
Αν μισούνται ανάμεσά τους δεν τους πρέπει Ελευθεριά».
Αν θέλουμε πράγματι να τιμήσουμε την Επανάσταση του 1821, χωρίς παρωπίδες και οπαδικές ζητωκραυγές, πρέπει να μιλήσουμε κυρίως για τα λάθη, συχνά τα εγκλήματα.
Αν έχει νόημα ένας εορτασμός, είναι για να διδαχθούμε από τα επιτεύγματα, αλλά κυρίως να αποφύγουμε τα εγκληματικά λάθη.
Ας προσπαθήσουμε να διδαχθούμε από αυτά τα λάθη.
Ο Μακρυγιάννης γράφει στα «Απομνημονεύματά» του ότι, βγαίνοντας μια Κυριακή από την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα στο Ναύπλιο, είδε στα σκαλοπάτια του ναού να ζητιανεύουν γυναίκες κυρίως με τα μωρά στην αγκαλιά.
Μια από αυτές που είχε τρία παιδιά στην φούστα και στα χέρια, τείνοντας το χέρι ζήτησε τη βοήθεια του Μακρυγιάννη.
Εκείνος τη ρώτησε πως τη λένε και πήρε άναυδος την απάντηση: Ήταν η χήρα του αγωνιστή που κατέλαβε το Ανάπλι (Ναύπλιο)!!
Την Επανάσταση την έκαναν άνθρωποι με πάθη, ελαττώματα, εξάρσεις, συμβιβασμούς και θυσίες.
